back
NMB ad

जोखिम मोल्न नचाहँदा कर्मचारीतन्त्र परिवर्तको बाहक हुन सकेन : कृष्णहरि बास्कोटा

Kumari bank ad

हरिशरण न्यौपाने

मरेर जाँदा फलानु बितेछन् भन्ने बनाउने मोह छ, श्रद्धाञ्जली लिनेभन्दा अरु कुनै लोभ छैन । आफुले जानेको विषय राष्ट्रको हितमा कसरी लगाउन सकिन्छ । सबैले राष्ट्रको हितमा कसरी सोच गराउने होला ? सबै मानिस कानुनमा चल्ने र काम गर्ने अवस्थामा कसरी पु¥याउन सकिन्छ होला ? कसैले बाटो बिराउन खोज्यो भने तिमी होशियार भन्ने र सुधारको पथतिर लगाउने कोशिस गर्नेछु ।

हो, सुब्बादेखि सचिवसम्म ३४ वर्ष नेपालको निजामती सेवामा यसैगरि समर्पित र अझै थप ५ वर्ष सरकारी सेवामा लागिरहेको नाम हो कृष्णहरि बास्कोटा । अबको ५ वर्ष राष्ट्रिय सुचना आयोगमा बिताएपछि बास्कोटाको ३९ वर्षे सरकारी सेवा पुरा हुनेछ ।

प्रशासनिक क्षेत्रमा ख्यातिप्राप्त बास्कोटाको जन्म २०१५ साल फागुन १५ गते धादिङको केबलपुरमा भएको हो । बाल्यकालको केहिवर्ष केबलपुरमा बिताएका बास्कोटाले केबलपुरे किसान अर्थात् देवीप्रसाद पौडेलका श्रीमान श्रीमतिको सहयोगमा केबलपुर पाठशालामा बाह्रखरी पढ्न सिक्नुभएको हो । बास्कोटाले बरपीपलको चौतारीको जरामा चकटीमा बसेर बाह्रखरी सिक्नुभएको थियो । उहाँको बाल्यकाल केबलपुरमै बितेको थियो ।

बास्कोटाले डल्लुको गीतामाता प्राथमिक विद्यालयबाट कक्षा १ र कक्षा २ को अध्ययन सक्नुभएको हो । त्यसपछि विभिन्न ७ वटा विद्यालयमा अध्ययन गर्दै बास्कोटाले २०३४ सालमा चितवन जिल्लाबाट एसएलसी उत्तीर्ण गर्नुभएको हो । उहाँको बुबा भूमिसुधारमा जागिरे हुनुभएका कारण बास्कोटाको बुबाको सरुवा जहाँ जहाँ हुन्थ्यो, बुबाको सरुवा सँगै उहाँको विद्यालयको अध्ययन पनि परिवर्तन भईरहन्थ्यो ।

Krishnahari 3२०३६ सालमा आई. ए.को पढाई सक्नुभएका उहाँले आई .ए.को रिजल्टसँगै २०३७ साल जेठबाट निजामति सेवा सुरु गर्नुभएको हो । त्यतिबेला उहाँको बुबा भूमिसुधारको शुब्बामा जागीरे हुनुहुन्थ्यो । खाली रहेको समयलाई सदुपयोग गर्नुपर्छ भन्ने भावना बोक्नुभएका बास्कोटाले बुबाको कार्यालयमा टाईप सिक्न गएका बेला त्यस कार्यालयका ५÷६ जना मानिसहरुले नायब शुब्बा खुल्या छ हेटौंडामा जाँच दिन जानुपर्छ भनेर दौडधुप गरेकै आधारमा जागिरे जीवनको सुरुवात गर्नुभएको हो । बुबाका कार्यालयका मानिसहरु नायब शुब्बामा जागीर खाने भएपछि बास्कोटालाई मेरो पनि आईएको रिजल्ट भईदिए नायव शुब्बामा जागीर खान्थे भन्ने लाग्यो । हुनपनि उहाँलाई भाग्यले साथ दियो । तत्काल आईएको रिजल्ट भयो । बास्कोटा त्यतिबेला मेरिटमा पास हुनुभयो । शुक्रबारको दिन रिजल्ट सुन्नुभएका बास्कोटाले शुक्रबार नै क्याम्पस प्रमुखलाई भनेर क्याम्पसको सर्टिफिकेट निकाल्नुभयो । त्यसपछि आईतबार हेटौंडामा गएर दोब्बर दस्तुर तिरेर नायब शुब्बाको फर्म भर्नुभयो ।

आफुभन्दा बरिष्ठहरुलाई के पढ्दा ठिक होला भन्ने सोधेर नायव शुब्बाको गाईड पढेका बास्कोटाले सात सय पेजको २८ रुपैंयाको किताब १ महिनामै कण्ठ पार्नुभयो । तीन महिनामा तीनपटक कण्डाग्र गरेर किताब पढेका बास्कोटाले नायब शुब्बामा सजिलै नाम निकाल्नुभयो । जीवनमा लागिपर्ने हो भने मान्छे असफल हुँदैन भन्ने भावना राख्ने उहाँले एउटा गाईड लेख्दिन पाए कतिलाई कल्याण हुन्थ्यो होला भनेर उहाँले सेक्सन आफिसरको लागि गाईड प्रकाशन गर्ने विचार गर्नुभयो । शुब्बामा जागिर गर्दैगर्दा उहाँले रात्रीको समयमा क्याम्पस पढ्नुभयो । बि. ए. पढेपछि सेक्सन अफिसर जाँच दिनुपर्छ, भनेर सेक्सन अफिसरको तीन पेपर जाँच दिने निर्णय गर्नुभएका बास्कोटाले सामान्य ज्ञान, एउटा निबन्ध र सेवासम्बन्धि जाँच दिनुपर्ने थियो । त्यस्तै विचार गर्दा गर्दै शुब्बाको जागीर गरिरहनुभएका र बि.ए. पढ्दापढ्दै उहाँले सामान्य ज्ञान र निबन्ध संग्रह दुईवटा किताब निकाल्नुभयो । त्यतिबेला नै उहाँले शाखा अधिकृतको जाँच दिनुभयो । सबैको हात हातमा कृष्णहरि बास्कोटाको शाखा अधिकृतको गाईड देखेपछि बास्कोटा झन् आश्चर्यमा पर्नुभयो । उहाँलाई कतै किताब लेख्ने मान्छे नै फेल भयो भने के होला भन्ने भयो । तिक्ष्ण दिमाग भएका बास्कोटाले शाखा अधिकृत सजिलै पास गर्नुभयो ।

शुब्बाको जागीर गर्दा पाटन क्याम्पस पढ्नुभएका बास्कोटा पाटन ढोकामा ३० रुपैंया भाडा तिरेर डेरामा बस्नुहुन्थ्यो । त्यतिबेला शुब्बामा उहाँको तलब ३ सय ५५ रुपैंया थियो । त्यहि तलबबाट उहाँले १ बहिनी, २ भाईलाई पढाउने खर्च जुटाउनुहुन्थ्यो ।

पढाईकाक्रममा उहाँले पकाएको भात सबैलाई थालमा बराबरी बाँडेर आफुचाँहि आधा खानुहुन्थ्यो । पछि पढेर सकेपछि सबै खाना खानुहुन्थ्यो । भाई बहिनी सँगै भात खान बस्ने बास्कोटाले आफु ढिलो खाने र भाई बहिनिले भात खाईसकेको थाल पखाल्न लगाएर आफुले खाँदै गरेको आधा जति दाल भात तरकारी छोपेर राख्नुहुन्थ्यो । अनि पढ्ने कामसकेपछि मात्र खानुहुन्थ्यो । सबै भात खाईयो भने भाते निद्रा लाग्छ पढ्न सकिन्न भनेर उहाँ एकचोटी पस्केको भात खटाई खटाई खानुहुन्थ्यो । शाखा अधिकृतको तयारी गर्दा गर्दै चाँडै निदाइयो भने त जाँचमा पास भइन्न भनेर ननिदाउनका लागि उहाँले त्यो विद्या प्रयोग गर्नुहुन्थ्यो । शाखा अधिकृतको तयारी गर्दा बिहान ४ बजे उठेर ९ बजेसम्म पढ्ने, जागिर सकेर बेलुका क्याम्पस पढेर फर्केर खाना खाएपछि रातीको १० बजेपश्चात् रातीको १÷२ बजेसम्म पढ्नुहुन्थ्यो । सहायक सचिव, सहसचिवसम्मको जाँच दिंदा पनि उहाँले यहि विद्या लागु गर्नुभयो । त्यतिबेला उहाँ मुश्किलले ३÷४ घण्टा मात्र सुत्नुहुन्थ्यो । अहिले पनि लोकसेवा आयोग पढ्ने मान्छेले कसरी तयारी गर्नेहोला भन्दा बास्कोटा यस्तै ३÷४ घण्टामात्र सुत्न सुझाव दिनुहुन्छ । बास्कोटा भन्नुहुन्छ, आईस्टाईनले पनि २४ घण्टालाई प्रयोग गरेर आईस्टाइन बनेका हुन् ।

२०४० सालमा बि.ए.पास गर्नुभएका उहाँले २०४५ सालमा एम्. ए. पास गर्नुभएको थियो । उहाँले २०४६ सालमा बि.एल्. गर्नुभयो । त्यसपछि इटालीबाट पोष्ट ग्रयाजुएट डिप्लोमा गर्नुभयो । त्यस्तै मलेसियाबाट अन्तर्राष्ट्रिय प्रोपर्टी भ्यालुएसन कोर्श गर्नुभयो । बास्कोटा चार दर्जन मुलुकमा तालिममा सहभागी भईसक्नुभएको छ ।

२०३७ साल जेठमा नायब शुब्बाको जागीर सुरु गर्नुभएका बास्कोटाले बी.ए. सकिएसँगै २०४१ साल मंसिरमा शाखा अधिकृतको जागीर सुरु गर्नुभयो । २०४८ सालमा उहाँ सहायक सचिव हुनुभयो । २०५० सालमा उपसचिवमा बढुवा हुनुभएका उहाँ २०५५ सालमा सहसचिव, त्यसको ठिक दश वर्षपछि २०६५ सालमा अर्थमन्त्रालय अन्तर्गत राजश्वमा कायम मुकायम सचिव हुनुभयो । २०५० सालमा अछाममा प्रमुख जिल्ला अधिकारी बन्नुभएका बास्कोटाले त्यतिबेला जनताको काम तत्कालै गनुपर्छ भन्ने भाव राखेर अप्ठेरोमा परेका जनताको कामलाई कहिल्यै ढिलाई गर्नुभएन । बिहानको ७ बजे होस् या बेलुकीको पौने ८ बजे जनतालाई नागरिकता दिने काम गर्नुभयो । त्यस्तै अछाममा बस्दा नै उहाँले जनताका सारोकारसँग सम्बन्धित जिल्ला प्रशासनका १० प्रकारका निवेदनको ढाँचासहित जिल्ला प्रशासनबाटै निशुल्क प्रदान गर्ने कार्य गर्नुभयो । उहाँको यो कार्य देशैभर नमुना कार्य बन्न पुग्यो ।

२०५५ सालदेखि २०५९ सालसम्म वाणिज्य विभागको महानिर्देशक बन्नुभएका बास्कोटाले बेलायतमा जोन मेकरले आविस्कार गर्नुभएको नागरिक बडापत्र नेपालमा लागु गराउन सफल हुनुभयो । सरकारी अड्डा भनेपछि यो अड्डा किन खुलेको ? यसले के सेवा दिन्छ ? त्यो सेवा दिंदा सेवाग्राहीले के–के जुटाउनुपर्छ, त्यो सेवाबापत दस्तुर कति लाग्छ ? कति समय कुर्नुपर्छ ? यसका लागि जिम्मेवार पदाधिकारी को हो ? जिम्मेवार पदाधिकारीले पनि जनतालाई त्यो सेवा प्रवाह गरेन भने उजुरी गर्ने ठाउँ कहाँ हो ? उजुरी गर्दा पनि जनताले सेवा पाएन भने क्षतिपूर्ति पाउने प्राबधान के हो ? भन्ने कुरा बेलायतमा जोन मेकरले आविस्कार गर्नुभएको थियो । वाणिज्य विभागको महानिर्देशक भईसकेपछि बास्कोटाले वाणिज्य विभागमा नागरिक बडापत्र लागु गर्नुपर्छ भनेर यसको पहल गर्नुभयो । अन्ततः नागरिक बडापत्र लागु गराउन उहाँ सफल हुनुभयो । एक प्रकारले त्यहि बाणिज्य विभागको बडापत्र नेपालभर लागु भयो । नेपाल सरकारका करिब ७ हजार कार्यालय छन् । यो सबैमा नागरिक बडापत्र फैलिनुमा एकमात्र कारण त्यहि वाणिज्य विभागको नागरिक बडापत्र नै हो ।

त्यसपछि २०६१ सालसम्म भन्सार विभागको महानिर्देशक भएर काम गर्नुभयो । त्यतिबेला छुट्टै कार्यबिधि बनाएर भन्सारमा देखिएका अनेकौ कर समस्याबाट सेवाग्राहीलाई मुक्ति दिलाउने कार्य गर्नुभयो । त्यतिबेला अख्तियारले उहाँको नमुना कार्यको देशैभर प्रचार गरेको थियो । उहाँले एक दशक अर्थ मन्त्रालयमा विताउनुभयो । बजेट महाशाखा प्रमुख, राजश्व सचिव हुँदै अर्थसचिव सम्मको जिम्मेवारी निर्वाह गर्नुभयो ।

बास्कोटाले २०६३÷६४ र ०६४ ÷६५ को अर्थमन्त्रालय अन्तर्गत बजेट महाशाखाको प्रमुख भएर काम गर्नुभयो । त्यतिबेला डा. रामशरण महत अर्थमन्त्री हुनुहुन्थ्यो । त्यतिबेला उहाँले महिलामैत्री बजेट बनाउन ठूलो योगदान गर्नुभयो । महत अर्थमन्त्री भएका बेला सबैले बास्कोटालाई जय नेपाल भन्ने गर्दथे । उहाँले पनि जय नेपाल भनेको नेपालको जय भनेको होला भनेर जय नेपाल भन्नुहुन्थ्यो । सबैले उहाँलाई कांग्रेस भन्ठान्थे । पछि डा. बाबुराम भट्टराई २०६५ मा अर्थमन्त्री हुनुभयो । त्यतिबेला कायम मुकायम राजश्व सचिव बन्नुभयो । डा.बाबुराम भट्टराईले कायम मुकायम सचिव दिएको हुनाले बास्कोटा जी चाँही माओवादी रहेछन् भनेर भन्ने गर्थे । विभिन्न ठाउँमा जाँदा उहाँलाई लालसलाम भनेर भन्थे । बास्कोटालाई सबैले माओवादी भनेर भन्ने गर्थे । अनि माओवादी कार्यकर्ताले स्कर्टिङ गरेर विभिन्न कार्यक्रम स्थलसम्म पु¥याउने गरेको उहाँ सम्झनुहुन्छ । पछि नौ महिनापछि सुरेन्द्र पाण्डे अर्थमन्त्री हुनुभयो । सुरेन्द्र पाण्डे अर्थमन्त्री भएपछि उहाँ सचिवमा बढुवा हुनुभयो । त्यसपछि सबैले बास्कोटा जी चाँहि रातारातै माओवादीबाट एमालेमा आए भने । तर उहाँले कर्मचारी भएकाले निष्पक्ष ढंगले सबैलाई सघाउनुभएको थियो ।

डा.रामशरण महत, भरतमोहन अधिकारी, डा.बाबुराम भट्टराई, सुरेन्द्र पाण्डे, र वर्षमान पुन गरि पाँच वटा अर्थमन्त्रीसँग रहेर उहाँले अर्थमन्त्रालयमा काम गर्नुभयो । २०६८ सालमा अर्थसचिव बन्नुभएका बास्कोटा २०७० सालको सुरुतीर प्रधानमन्त्री कार्यालयको सचिव हुनुभयो । त्यसपछि ५ वर्ष पूरा भएर उहाँ अवकाश हुनुभयो । डा. बाबुराम भट्टराईको पालामा साँढे ३३ प्रतिशतले राजश्व बढाउन उहाँ सफल हुनुभएको थियो । त्यसलगतै सुरेन्द्र पाण्डे अर्थमन्त्री बन्नुभयो । त्यो बाबुरामको पालामा बढेको राजश्वमा उहाँले थप अर्काे २६ प्रतिशतले राजश्व बढाउन सफल हुनुभयो । सबै दत्तचित्त भएर लाग्ने हो र व्यवस्थित गर्ने हो भने अहिले उठिरहेको राजश्वमा २ गुणा वृद्धि गर्न सकिने उहाँको दाबी छ ।

प्रधानमन्त्री कार्यालयमा सचिव हुँदा बास्कोटाले नौबिसे काठमाडौ सडकअन्तर्गत धेरै अगाडिदेखि रोकिएको १०७६ मिटर ढलान गर्ने काम ६÷७ महिनामै सम्पन्न गराउनुभयो । त्यहिबेला काठमाडौको सडक विस्तार कार्य सम्पन्न गराउन उहाँले ठूलो भूमिका निर्वाह गर्नुभएको थियो ।

सचिवबाट अवकाशपछि बास्कोटा प्रशासन सुधारको संयोजक भएर छ महिना काम गर्नुभयो । २०७१ साल पुस ३० गते उहाँ सुचना आयोगको प्रमुख आयुक्त बन्नुभयो । प्रमुख सुचना आयुक्तको पदावदी ५ वर्षको रहेको छ । उहाँका अर्थतन्त्र र प्रशासनमा सम्बन्धि २२ वटा पुस्तक प्रकाशनमा छन् । १ हजारभन्दा बढि आर्टिकलहरु प्र्रकाशन भईसकेका छन् । उहाँको श्रीमती, एक छोरा र एक छोरी छन् ।

Krishnahari 2निजामती सेवा के रहेछ ? भन्ने प्रश्नको जवाफ दिंदै बास्कोटाले पक्ष विपक्ष दूवै भनाई राख्नुभएको छ । पक्षमा भन्दा (१) अहिलेपनि स्कूल कलेजका जेहेन्दार मानिसहरु नै निजामती सेवामा छन् । त्यसैले यो जेहेन्दार छ । (२) नियमकानुन कसैले मान्छ भने नेपालमा कर्मचारीले नै मान्दछ । त्यसैले यो रुल बेस छ । (३) निजामति सेवामा अलिकति क्षमता पनि छ । अन्तर्राष्ट्रिय जगतमा जाँदा हाम्रा कर्मचारीहरु अन्तर्राष्ट्रिय स्तरका नै छन् । प्रबिधिमैत्री छन् र नेपाली, अंग्रेजी दुवै भाषा जान्ने पनि छन् ।

विपक्षमा वा नराम्रा पक्षहरुः (१) नीजामति कर्मचारीले कहिल्यै शाख माथि ल्याउनै सकेनन् । कर्मचारीहरु कामचोर हुन् भन्ने सबैतीर प्रचार भईरहँदा त्यसलाई चिर्ने काम कसैबाट हुन सकेन । कर्मचारी भ्रष्टाचारी हो भन्ने भईरहँदा होइन भन्ने बनाउन सकेनन् । (२) कर्मचारीतन्त्र राजनीतिकरुपमा रहन्नन् भन्दाभन्दै पनि राजनीतिसँग बहकिने भयो । जस्तो मन्त्री आयो मन्त्रालय त्यस्तै हुनेमात्र भयो । (३) कर्मचारीतन्त्रले आफ्नै पद्धती अपनाउन सकेको देखिन्न । त्यसैले कर्मचारीतन्त्र संघै तल नै प¥यौं । (४) कर्मचारी लोभीपापी र आफ्नो व्यक्तिगतस्वार्थमा लाग्ने भए । त्यसले पनि शाख गिरेको हो । कर्मचारीहरु जे सुबिधा पाउँछ त्यहि बुझिदिने भए । (५) कर्मचारीतन्त्र परिवर्तको बाहक हुन सकेनन् । कुनै जोखिम नलिने भए । कर्मचारीहरु काम ग¥यो भने अख्तियारले समात्छ कि भनेर जोखिममुक्त हुनमात्र खोजे । (६) गुण र अवगुणको विचमा कर्मचारीतन्त्र हिंडिराछ । सिमित व्यक्तिको भ्रष्टाचारले ठूलो समूह त्यसको दोषी भैराछ । सिमित व्यक्तिलाई हटाउन कोहि लागेन । (७) कर्मचारीतन्त्रले आफुहरुमा रहेका बेठिकलाई समयमै हटाउनुपर्ने खाँचो छ । दाउपेच र अरुको खिसीट्युरी गर्ने कार्यको अन्त्य गर्नुपर्ने खाँचो छ । आफुले केहि नगर्ने अरुले कतिबेला गर्ला र कुरा काटौंला भन्ने प्रवृति हटाईनुपर्नेछ ।

वि.सं.२०७२ मंसिर १६ बुधवार २२:२५ मा प्रकाशित

You can share this post!

आईपीओ निष्काशन गर्दै सिद्धि हाइड्रो, बिक्री प्रबन्धकमा सिटिजन्स क्यापिटल

आईपीओ निष्काशन गर्दै सिद्धि हाइड्रो, बिक्री प्रबन्धकमा सिटिजन्स क्यापिटल

वि.सं.२०८० चैत १५ बिहीवार १६:२५

काठमाडौं । सिद्धि हाइड्रो कम्पनी लिमिटेडले आईपीओ निष्काशन गर्ने भएको...

राष्ट्रियसभाका उपाध्यक्ष अर्यालको राजीनामा   

राष्ट्रियसभाका उपाध्यक्ष अर्यालको राजीनामा   

वि.सं.२०८० चैत १५ बिहीवार १६:१७

काठमाडौँ, १५ चैत : राष्ट्रियसभाका उपाध्यक्ष उर्मिला अर्यालले पदबाट राजीनामा...

हिमालमा हेलिकप्टरले बचाउँदै पर्यटकको ज्यान   

हिमालमा हेलिकप्टरले बचाउँदै पर्यटकको ज्यान   

वि.सं.२०८० चैत १५ बिहीवार १६:००

सुवास दर्नाल सल्लेरी (सोलुखुम्बु), १५ चैत : गत आइतबार सगरमाथा...

नेप्सेमा एक कम्पनीको मूल्य समायोजन

नेप्सेमा एक कम्पनीको मूल्य समायोजन

वि.सं.२०८० चैत १५ बिहीवार १५:५४

काठमाडौं । नेपाल स्टक एक्सचेञ्ज (नेप्से)ले बिहीबार एक कम्पनीको मूल्य...

जिहो–नयाँ वर्ष २०८१, ‘वि स्मार्ट राइड स्मार्ट अफर’ सार्वजनिक

जिहो–नयाँ वर्ष २०८१, ‘वि स्मार्ट राइड स्मार्ट अफर’ सार्वजनिक

वि.सं.२०८० चैत १५ बिहीवार १५:४८

काठमाडौं । CFMOTO र  ZEEHO   ब्राण्डको नेपालका लागि आधिकारीक वितरक...

दुई कम्पनीको सेयरमा नकरात्मक सर्किट, प्रतिकित्ता कुनको कति घट्यो ?

दुई कम्पनीको सेयरमा नकरात्मक सर्किट, प्रतिकित्ता कुनको कति घट्यो ?

वि.सं.२०८० चैत १५ बिहीवार १५:२४

काठमाडौं । साताको अन्तिम कारोबार दिन सेयर बजारमा सुधार आएको...