सामाजिक संजालबाट चलाईने गलत हल्ला, अफवाहबाट पनि बच्नुहोस् । केही समूहहरु आफुहरुले ठूलो संख्यामा उठाएको सेयरको मूल्य बढाउन वा बेच्ने वातावरण तयार गर्न यस्ता सामाजिक संजालबाट हल्ला चलाउने, कतिपय सेयर दलालकै कार्यालयमा पुगेर कानेखुशी गर्ने र संचार माध्यमहरुकै उपयोग गरेर लेख्न लगाउने गर्छन । शंका लाग्यो भने आधिकारिक निकायबाट पुष्टि गराएर मात्र हल्लाबारे बुझ्नुहोस्, नभए हल्ला गर्नेहरुको कुरा एक कानले सुनेर अर्को कानले उडाईदिए हुन्छ ।
सेयर किन्दा तपाइँको माग मार्केट डेब्थमा देखाउने काम नगर्नुहोस् । माग बढेको देखिए सेयर बेच्न खोज्नेहरुले मूल्य बढाईदिन्छन् र तपाइँले किन्न खोजेको सेयर महंगो पर्छ । सेयर बजारलाई माग अर आपुर्तिको खेलको रुपमा पनि बुझ्न सकिन्छ । माग बढ्दा मुल्य पनि बढ्नसक्छ, आुपर्ति बढ्दा मूल्य पनि घट्नसक्छ । मार्केट डेब्थमा सस्तोमा धेरै सेयर किन्न बसेको देखाएर महंगोमा थोरै सेयर किनेर (म्याचिङ गरी) बिक्री गर्ने सेयरको मुल्य बढाउने र सस्तोमा कित्ता बेच्न बसेको देखाएर मूल्य घटाउने रणनीतिहरु पनि कतिपयले अख्तियार गरेको हुनसक्छ ।
बजारमा घटाएर बेच्न राखिएका सेयरहरु किन्नुहोस् । हौसिएर सेयर किन्नुपर्ने कुनै कारण छैन, सस्तैमा पाईन्छ । पहिले सस्तोमा किनेका राम्रा कम्पनीको सेयर अहिले बजार घटेको बेलामा बेच्दै नबेच्नुहोस् । कुनै प्रकारको लाभांश दिन नसक्ने, संकटग्रस्त अबस्थामा रहेका, सुध्रिन समय लाग्ने, पूँजी बृद्धिको सिमा पार गर्न हकप्रदको भारी मात्रै बोकाउने, आफै टिक्न नसकेर अरुसँग गाभिन र बेचिने मौका कुरिरहेका, कम्पनीको बित्तीय अबस्था ठीकै भए पनि संचालकहरु खराब भएका, कमाई घटाउँदै गएका कम्पनीहरुको सेयर बेचिहाल्नुस र राम्रा कम्पनीको सेयरमा आफ्नो लगानी सारिहाल्नुस् ।
आज बजार घटेको बेलामा त्यस्ता कम्पनीको सेयर बेचेर राम्रा कम्पनीको सेयरमा लगानी सार्दा भोलि बजार बढ्दा तपाइँले कमाउने संभावना कयौं गुणा बढी हुन्छ । आजको भोलि दोब्बर नाफा गर्छु भनेर हैन, कम्तिमा तीन बर्षका लागि मैले राम्रो कम्पनीको सेयर किन्दैछु भनेर सोच्नुहोस् । त्यसै अनुसार आफ्नो लगानी जुटाउनुहोस् । तपाइँ सेयर बजारको जुवाडे हैन, लगानीकर्ता हो । लगानीकर्ताले जहिले पनि नाफा र जोखिमको आँकलन गरेर लगानी गरेको हुन्छ । लामो समयका लागि लगानी गरेको भए पनि केही समयपछि बजार बढेर आफुले किनेको सेयरको मूल्य बढ्दा नाफा सुरक्षित गर्न सेयर बेच्न पनि तयार रहनुहोस्, त्यसो गर्नु भएन भने त्यसैमा अल्झिरहने न हो ।
सेयर बजार कहिले बढ्छ, कहिले घट्छ तर सधंै बढिरहने र घटिरहने हुन्न । एकोहोरो ढंगले बढेको थियो, त्यसैगरी घटेको छ । यो घटाई पनि एउटा बिन्दुमा पुगेपछि रोकिन्छ र फेरि बजार बिस्तारै फर्किन्छ । बजार आफ्नो नियमले चल्छ, त्यो नियमलाई प्रभाव पार्ने बिभिन्न कुराहरु हुन्छन् । बजार घट्दा आत्तिने र बढ्दा मात्तिने दुबै कुरा हानिकारक हुन् । यसबाट तपाइँ चाँही मुक्त हुनुहोस् । केही लगानीकर्ताहरु बिमा र लघुवित्तहरुको सेयर उचालिएर किन्दा घाटा खाएर बेच्नु न राखिरहनु जस्तो अबस्थामा छन् । यो पाठ सबैले सिक्नु जरुरी छ ।
बिमा र लघुवित्त मात्रै हैन कुनै पनि कम्पनीको सेयर उचालिएर किन्दै नकिन्नुहोस् । बजार धेरै घट्दा बैंकहरुबाट सेयर धितो कर्जा लिएकाहरुको सवालमा मार्जिक कल आउने संभावना बढेर गएको छ भन्ने चर्चा सुरु भएको छ । सबैभन्दा पहिले कर्जा ब्यवस्थापनमा ध्यान केन्द्रित गर्नुहोस् । आफुले ऋण लिएर किनेको सेयर नाफामा रहेको छ भने शेयर बेचेरर कर्जा तिरी तनाबबाट मुक्त हुन पनि सक्नुहुनेछ । त्यसो गर्न सक्ने अबस्था छैन भने धैर्यतापूर्वक विकल्पहरुको खोजी गर्नुहोस् तर आत्तिएर हतारको निर्णय गर्नबाट पछि हट्नुहोस् । कालो धनको खोजीले धेरैलाई पिरोलेको हुनसक्छ तर तपाइँ अलिकत्ति पनि आत्तिनुपर्ने अबस्था छैन ।
तपाइँले बैध स्रोतबाट लगानी गर्नुभएको छ, आफ्नो पसिनाको कमाई लगानी गर्नुभएको छ भने तपाईँको पैसा खोस्न कोही पनि आउनसक्दैन । जो जसले कालो धन लगानी गरेका छन्, उनीहरुको चिन्ताको कुरा हो, त्यो चिन्ताको भारी बोक्ने जिम्मेवारी उनीहरुकै हो, तपाइँको हैन । नजाने गाउँको बाटै नसोध्नु ठीक । तर शेयर कारोबार गर्दा बैध रकम र सधै बैकिड। कारोबार मात्रै गर्नुहोस् ।
बजारमा राम्रा कम्पनीको सेयर सस्तोमा जत्ति पनि पााईन्छ किनभने दुई महिना अघि सेयर किनेर राखेकाहरु पनि अहिले फाईदामै छन्, उनीहरु फाईदा सुरक्षित गर्न सेयर बेच्न आउँछन् । सेयर नपाईएला कि भनेर भाऊ बढाएर सेयर किन्ने काम गर्दै नगर्नुहोस् । दुई महिना यता उचालिएर सेयर किनेकाहरु अलि अफ्ठेरोमा परेका छन् । उनीहरुले पनि धैर्य गरे भने यसपालि आउने बोनस र हकप्रदले घाटा पुर्ति गरिदिनसक्छ ।
सेयर बजार घटेको त्रासमा बेचेर घाटा खाईसकेका वा बोनस सेयर नदिने थारो गाई महंगोमा किनेकाहरुको सवालमा केही भन्न सकिन्न । बेलैमा बुद्धि नपुर्याउँदा यस्तै हुन्छ । राजनीति, अर्थतन्त्र र सेयर बजारको सम्बन्ध पनि हेर्नु त पर्छ तर सधै यसको सन्तुलन मिलेको हुन्छ भन्न सकिन्न । नेपालमा पनि त्यही भएको छ । तर राजनीति सुधारिदो, अर्थतन्त्र र सेयर बजार दुबै फैलदो क्रममा भएकाले सुरक्षित लगानी गर्नेहरुले आगामी दिनहरुमा धेरै प्रतिफल पाउनसक्ने संभावना छ ।
धितोपत्र बजारमा धितोपत्र बोर्डले गर्दै गरेको ऐतिहासिक सुधार, सेयर बजारको आधुनिकीकरण, दिनदिनै थपिदै गएका ब्यक्तिगत, संस्थागत लगानीकर्ताको संख्या र कारोबार रकम, बाणिज्य बैंकहरुलाई सेयर दलाल लाईसेन्स दिएपछि बिस्तार हुने बजार, सेयर दलालहरु ७५ वटै जिल्लाहरुमा पुगेपछि ब्यापक हुने कारोबार, अनलाईन कारोबार प्रणाली जडानपछि बिदेशी र गैर आवासीय नेपालीहरु पनि नेपालको सेयर बजारमा आउनसक्ने संभावना, सेयर दलाल मार्फत नै मार्जिक ल्याण्डिड।को ब्यवस्था, लगानीकर्ता पहिचान कार्ड जारी भएपछि पर्ने त्यसको सकारात्मक प्रभाव, माथिल्लो तामाकोशी जस्ता ठूला कम्पनीहरु सेयर बजारमा आउने अबस्था, राजनीतिक कारणले अरु क्षेत्रमा तत्काल ठूलो लगानी जान नसक्ने अबस्था, केही क्षेत्र बाहेक घरजग्गा कारोबारको घट्दो अबस्था, बैंक ब्याज दर लगायतका कुराहरु हेर्दा शेयर बजार अब खुचिन्न ।
आगामी दिनमा अरु ब्यापक भएर जाने आधार धेरै छ । जसले आज सुरक्षित लगानी गरेको हुन्छ, दुई बर्षपछि उसको अबस्था बेग्लै हुनेछ । सेयर बजार उचालिएर माथि पुगेको बेला नयाँ लगानीकर्ताको प्रबेश जोखिमपूर्ण हुन्छ नै । तर जब बजार हदैसम्म घटेर तल आएको हुन्छ यस्तो बेलामा नयाँ लगानीकर्ताहरु प्रबेश गर्नु सुरक्षित हुन्छ । अहिले पनि नयाँ लगानीकर्ताको लागि पुरै सुरक्षित त छैन तर शेयरमूल्य तल आएका, लाभांश दिनसक्ने खालका, मूल्य आम्दानी अनुपात २० भन्दा कम भएका, केही तोकिएका कम्पनीहरुको हकमा साना लगानीकर्ताको प्रबेश सुरक्षित छ । सामुहिक लगानी कोषको ईकाई दोस्रो बजारबाट किन्दा पनि सुरक्षित नै छ ।
– तिलक कोइराला, ३ भदौ २०७३, ११।००
वि.सं.२०७३ भदौ ३ शुक्रवार ११:५४ मा प्रकाशित