घट्नु र बढ्नु नै सेयर बजारको सुन्दरतम पक्ष हो । बजारलाई माग र आपुर्तिको नियमले सधै डोर्याईरहेको हुन्छ भन्ने कुरा बुझेर पनि बुझ पचाउनु र आफ्नो चाहना अनुसार बजारलाई डोर्याउन खोज्ने मुर्खता ठूला, साना वा संस्थागत लगानीकर्ता कसैले पनि गर्नु हुँदैन ।
ठूला लगानीकर्ता भन्नाले केही यस्ता ब्यक्तिहरु छन् जसले नेप्से एउटा बिन्दुमा हुँदा नै धेरै पहिले सेयर बेचेर पैसा मुठ्याएर बसेका थिए । बजार माथि गयो, आफुले सेयर किन्न पाएनन् र बजारबाट फाईदा लिन पाएनन् । अहिले जबरजस्ति अन्योल, अस्थिरता सिर्जना गर्ने र सर्वसाधारण लगानीकर्तालाई छिटो सेयर बेचेर भाग भन्ने शैली कसैले पनि अपनाउनु हुँदैन । यो एक किसिमको आर्थिक र नैतिक अपराध हो, जुन दण्डनीय छ ।
यहाँ सबैभन्दा बढी जिम्मेबार बन्न पर्ने सेयर दलालहरु नै हुन् किनभने लगानीकर्तासँग उनीहरुको दैनिक भेट, सम्पर्क हुन्छ र सेयर किनबेचको आदेश लिँदा उनीहरुले लगानीकर्तालाई राम्रो सल्लाह र सुझाव दिनसक्छन् ।
अहिलेको सेयर बजार र त्यसबारे हल्ला फैलाउने यस्ता समूहहरु सामाजिक संजालमा छन् जो बजार सधैं हरियो भएको मात्र देख्न चाहन्छन् । सेयर बजार सधैं हरियो हुनुपर्छ, हरियो बाहेक केही पनि हैन, उनीहरुको दिमागमा यही छ । नेप्सेको भित्ता हरियो नदेखेपनि कहिले हरियो तरकाली त कहिले हरियो कपडा लगाएकी भारतीय चलचित्रकी नायिकाको फोटो सामाजिक संजालमा भाईरल बनाईन्छ । घटबढ भईरहने सेयर बजारको चरित्र नै हो, कहिले हरियो हुन्छ, कहिले रातो ।
बजार कहिले घट्छ, कहिले बढ्छ, उतार चढाव नियमित प्रक्रिया हुन् भनेर बुझ्न नसक्नेहरु सेयर बजारको नियमलाई आफ्नो अनुकल ब्याख्या गर्न, अरु लगानीकर्तामा भ्रम छर्न र बजारबाट नाजायज फाईदा लिन प्रयास गरिरहेका हुन्छन् । यो पनि बजारको स्थायित्व बिरोधी घातक प्रबृत्तिहरु हुन् ।
सेयर बजारमा यस्तो प्रबृत्ति पनि सक्रिय छ, जो बजार सधै रातो होस् भन्ने चाहना ब्यक्त गरिरहन्छ । यस्ता प्रबृत्ति भएकाहरुले जनावर वा मानिस उत्तानो परेको फोटोहरु पोष्ट गर्छन् । यिनीहरु बजार र लगानीकर्तालाई गलत दिशातिर जान बाध्य पार्ने धृष्टता गर्छन, घाटा खाएर सस्तोमा सेयर बेचेर साधारण लगानीकर्ताहरु बाहिर निस्किदिउन् भन्ने उनीहरुको चाहना हुन्छ । यो पनि अहिलेको बजारमा अस्थिरता ल्याउन परिचालित घातक प्रबृत्ति हो ।
यी दुई बर्गको बीचमा अर्को एउटा बर्ग वा समूह छ । यो समूह कहिले सेयर बजार घटाउँन मात्र खोज्नेहरु तिर जान्छ त कहिले उचाल्न मात्र खोज्नेहरुतिर जान्छ । दुई ध्रुबीय खेलमा रमाउदा नै यो समूहलाई मज्जा आईरहेको देखिन्छ । उनीहरु रमिता हेर्नलाई समय ब्यतित गरिरहेका छन् ।
आधारभुत र प्राबिधिक बिश्लेषण गरी सेयर बजारमा लगानी गर्नु अति आबश्यक पनि छ । तर जब प्राबिधिक बिश्लेषकहरु अलि अगाडि बढेर नेप्से यत्ति घट्छ, फलानो सूचक यत्ति तल जान्छ, माथि जान्छ भनेर खुल्लम खुल्ला भन्न थाले, त्यसले पनि लगानीकर्तामा मनोबैज्ञानिक असर पार्यो । सेयर बजारको प्राबिधिक बिश्लेषणको पाटो एकदमै महत्वपूर्ण, सम्मानित, बिस्वसनीय हुनुपर्नेमा पछिल्लो समय स्तर खस्केर ज्योतिषको रुपमा देखिनु विडम्बना हो ।
प्राबिधिक बिश्लेषकहरुले तयार गरेका सामाग्रीलाई बजार घटाउन वा बढाउन चाहनेहरुले मुख्य औजारको रुपमा प्रयोग गरेर आम लगानीकर्तामा भ्रम सिर्जना गरिदिएका छन्, जसलाई प्राबिधिक बिश्लेषण गर्ने, गराउने गुरुहरुले सच्याउनु र सावधानी अपनाउनु अति आबश्यक भईसकेको छ ।
सेयर बजारमा भ्रम फैलाउन केही सेयर दलाल कम्पनी र लगानीकर्ताहरुले सामाजिक संजालमा खोलेका फोरम र समूहहरु पनि जिम्मेवार छन् । कतिपय नक्कली नाममा खोलिएका फेसबुक आईडी र समूहहरु पनि छन् । नक्कली नाम राखे पनि राम्रै कुरा लेख्छन् तर त्यस्ता नक्कलीहरुको बिस्वसनियता छैन । कतिपय पेशा र ब्यवसायमा संलग्न ब्यक्तिहरुले आफ्नो परिचय खोल्दा जागिर र ब्यवसाय नैै छाड्नु पर्ने बाध्यताले नक्कली नाम राखेर सेयर बजारसम्बन्धी फोरम तथा समूहहरुमा संलग्न भएको बुझिन आएको छ । समूहका सदस्यहरुले सही वा गलत नछुट्याई जथाभावी सेयर र कमेन्ट गर्ने गर्नाले पनि अन्योल बढाउँदै लगेको छ ।
धितोपत्र बोर्ड, नेप्से र राष्ट्र बैंकले नेपालको पूँजी बजारको बिस्तार र सुधारमा यसअघि धेरै राम्रो भुमिका खेलेर सबै लगानीकर्ताको तर्फबाट प्रशंसा कमाएकै हु्न् । अहिले अन्योल र अराजकता बढ्नुमा नियमनकारी निकायहरुले थप राम्रो काम गर्नमा गरेको ढिलाईले पनि सघाउ पुर्याईरहेको छ ।
यस्तो अवस्थामा सबै ठूला, साना र परिपक्व लगानीकर्ताले पुष्टि नभएका कुरा, हल्ला वा नकारात्मक प्रचारबाजीहरुलाई अरुसँगको चर्चामा नलैजाने, त्यस्तो हल्ला गर्नेहरुलाई अनफ्रेण्ड र ब्लक गर्ने अभियान चलाउने हो भने आफै नियन्त्रण गर्न सकिन्छ ।
– छोटेलाल रौनियार, ९ मंसिर २०७३, १०।४५
वि.सं.२०७३ मंसिर ९ बिहीवार १०:३७ मा प्रकाशित
