विवाह गरेपछि जिम्मेवार बन्नैपर्छ भनेर …
पर्यटन क्षेत्रमा केहि गर्नुपर्छ भनेर उदाएका पर्यटन व्यवसायी नकुल देवकोटाको जन्म २०३५ सालमा गोरखा जिल्लाको मुचोक गाविसका भएको हो । सात वर्ष गाउँमै हुर्किएका उनी त्यसपछि काठमाडौ आएका हुन् । प्राथमिक तहको शिक्षा गाउँबाटै सुरु गरेका उनकले थप शिक्षा भने काठमाडौबाटै पुरा गरे । उनका बुबा भन्सारको जागिरे भएका कारण काठमाडौ बसाई सरेका देवकोटाको बाल्यकाल गोरखा र काठमाडौ दुवै स्थान हुँदै बित्यो ।
काठमाडौँ सिनामंगलबाट २०५२ सालमा उनले एसएलसीसम्मको अध्ययन सम्पन्न गरेका थिए । स्नातक अध्ययन गर्दा गर्दै देवकोटा पर्यटन क्षेत्रमा लागे । उनले पढ्दा पढ्दै विवाह गरे । विवाह गरेको व्यक्ति जिम्मेवार हुनैपर्छ भनेर उनीमा जागिर गर्नुपर्छ र आफ्नो खुट्टामा आफैं उभिनुपर्छ भन्ने लाग्यो । त्यसपछि पढाई र पर्यटनलाई सँगै अगाडि बढाउने भनेर उनको पर्यटनतिर झुकाव बढ्यो ।
बाल्यकालदेखि नै पर्यटनमा रुचि थियो
उनी विद्यार्थी हुँदा उनका दाईहरु पर्यटन क्षेत्रमै थिए । देवकोटाका दाईहरु होटेल व्यवसाय गरेर बसेका थिए । दाईहरुकै कारण पनि देवकोटा पर्यटनप्रति आकर्षित बने । उनी भन्छन्, ʽबाल्यकालको केहि समय गाउँमा बित्यो । त्यतिबेला मनास्लु क्षेत्रमा जान्थे । त्यो बेलाका पर्यटक देख्दा, टेन्टमा बसेको देख्दा र बाटोमा हिंडेको देख्दा बढो अचम्म लाग्थ्यो । त्यसले पनि मलाइ बाल्यकालदेखि नै पर्यटनमा रुचि थियो । ती बिदेशीहरु कहाँ जाँदै होलान् ? कति रमाईलो गरेर हिंडेका होलान् भन्ने लाग्दथ्यो । व्यवसायमा आईसकेपछि थाहा भयो कि पदयात्रीहरु नेपालको हिमश्रृंखला, नेपालमा भएका साँस्कृतिक क्षेत्रहरुलाई माया गर्ने बिदेशी पर्यटक रहेछन् ।
दुःख छ कि सुख छ भनेर पर्यटनमा !
मुख्यरुपमा उनका दाईहरु पर्यटनमा रहेकाले पनि उनी दाईहरुका कारण पर्यटन क्षेत्रप्रति उत्प्रेरित बने । सन् २००० बाट प्रत्यक्षरुपमा उनी पर्यटनमा लागे । सुरु सुरुमा पर्यटन के रहेछ ? दुःख छ कि सुख छ भनेर पर्यटनमा लागेको उनी बताउँछन् । उनी भन्छन्, ʽजब हामी बिदेशीहरुसँग हुन्छौं । हामीभन्दा उनीहरु हरेक क्षेत्रबाट अगाडि छन् । उनीहरु शिक्षाका दृष्टिकोणले अगाडि छन् । अनुभवका दृष्टिकोणले अगाडि छन् । बैदेशिक यात्रामा अगाडि र हरेक क्षेत्रमा अगाडि छन् । उनीहरुको जुन अनुभव सुन्दथें । त्यसले ओहो रमाइलो पेशा रहेछ । यो पेशा गर्दा खासै समस्या पनि हुन्न होला । पैैसा पनि कमाइन्छ होला । यसले आर्थिक उपार्जनमा पनि सहयोग गर्छ होला भन्ने लाग्दथ्यो । त्यसले नै पर्यटन क्षेत्रमा लाग्नलाई उत्प्रेरित बनायो ।ʼ
एक बिदेशीलाई दाईसँग भेटाउँदा पाएको दश हजारले…
उनी पढ्दै थिए । पढाइको सिलसिलामा उनले एक दिन एक बिदेशीलाई दाईको होटेलमा भेटे । देवकोटालाई ट्रेकिङ लगायत पर्यटनका कुरा थाहा थिएन । अंग्रेजी भाषामा पनि उनी कमजोर नै थिए । ती बिदेशीसँग सामान्य कुराकानी गर्दै जाँदा ती व्यक्ति त ट्रेकिङ जान चाहेका रहेछन् भन्नेकुरा देवकोटाले पत्ता लगाए । त्यसपछि देवकोटाले ती बिदेशी नागरिकलाई उनको दाईहरुसँग भेटाए । र ती बिदेशी नागरिकले पनि ट्रेकिङ जान चाहेको खुलाए । दाईहरुले ती बिदेशीसँग कुरा गरे । त्यसपछि उनका दाईहरुले भाईले परिश्रम गरेर बिदेशीलाई हामीकहाँ ल्यायो भन्ने सोचेर देवकोटालाई पारिश्रमिक दिलाए । त्यो बिदेशीले दिएको व्यापारिक लाभबाट उनले दाईहरुमार्फत १० हजार रुपैंया पाए । त्यतिबेला पढ्दै गरेको अवस्थामा एक्कासी १० हजार रुपैंया हातमा पर्दा उनी अक्क न बक्क भए । उनले सोच्दै नसोचेको रकम हाता पर्यो । उनले दाईहरुलाई मलाई के को पैसा दिनुभएको भनेर प्रश्न पनि गरे । उनका दाईहरुले तिमीले गरेको दुःखको पारिश्रमिक भनेर दिए । खासमा उनले त्यति ठूलो दुःख र परिश्रम केहि गरेका थिएनन् । सामान्य कुरा गर्दा त १० हजार रुपैंया पाइयो अब किन नलाग्नु भनेर पर्यटनमा लाग्ने निर्णय गरे । यो पेसा रमाईलो, पैसा पनि कमाउन सकिने र फाईदाजनक छ भन्ने लागेर जीवनभर उनले पर्यटनमै लागिरहने प्रतिबद्धता जनाए । १० हजार पारिश्रमिक पाएकै कारण त्यसबाटै पाएको उत्प्रेरणाले उनी आज एक उदीयमान पर्यटन व्यवसायीको रुपमा अगाडि आएका छन् ।
होटलको रिसेप्सनबाट काम सुरु गरी पर्यटन व्यवसायमा…
त्यसपछि उनलाई पर्यटन व्यवसायी हुन मन लाग्यो । व्यवसायी बन्न त पर्यटनका आधारभुत कुराहरु जान्नुपर्छ भनेर उनले होटलको रिरेप्सनबाट काम थाले । रिसेप्सनमा काम गर्दा गर्दै बिदेशीहरुसँगको छलफल र उनका दाईहरुसँगको संगतले उनी पर्यटन व्यवसायी बने । २००० देखि पर्यटन क्षेत्रमा लागेका उनले २००७ मा कोर्सा नेपाल एड्भेन्चर प्राईभेट लिमिटेड खोले । लाङटाङ, मुक्तिनाथ क्षेत्र, एभरेष्ट लगायत क्षेत्रमा ट्रेकिङका सिलसिलामा उनी पुगेका छन् ।
सामाजिक सेवा, शिक्षामा सहयोग
उनले व्यक्तिगतरुपमा गोरखाको आफ्नै जन्मथलोमा सामाजिक सेवाका कार्यहरु गर्दै आएका छन् । हाल देवकोटाले उनी जन्मिएर ६÷७ वर्ष हुर्किएको ठाउँ र सुरुमा शिक्षा लिएको बिद्यालयमा सम्पूर्ण शैक्षिक सामाग्री र खेलकुदका सामाग्रीका साथै आफ्नै खर्चमा बिद्यालयमा शिक्षकको व्यवस्थापन गरिदिएका छन् । गरिब परिवारका लागि राम्रो शिक्षा र अभिभावकलाई आर्थिक भार नपरोस् भनेर बिद्यालयमा सरकारले दिने शैक्षिक सामाग्री बाहेक सम्पूर्ण शैक्षिक सामाग्री प्रदान गर्दै आएको उनी बताउँछन् । उनी भन्छन्, ʽम जन्मेको गाउँ र त्यहाँको बिद्यालयमा पिछडिएका दलितका बच्चा पढ्छन् । मैले आफ्नै खर्चमा शिक्षक राखेको छु । बिद्यार्थीले घरबाट लेख्ने कापी पनि नहुने देखेपछि प्राथमिक विद्यालयका करिब ८० बिद्यार्थीहरुलाई प्रत्येक वर्ष शैक्षिक सामाग्री प्रदान गर्दै आएको छु । सन् २००६ देखि आजसम्म यो कामलाई निरन्तरता दिईरहेको छु ।ʼ
व्यवसायीले राजनीतिक आडभरोसामा व्यवसाय गर्न भएन
पर्यटनमा लागेर जीवन सन्तुष्ट बताउने देवकोटा पर्यटन क्षेत्र र देशको समग्र आर्थिक विकासमा सबै मिल्नुको विकल्प देख्दैनन् । उनी भन्छन्, ʽराजनीतिक स्थिरता हुनुपर्यो । राज्यले प्रकृतिले दिएका कुराहरुको संरक्षण गर्नुपर्यो । जो व्यवसायमा छन् व्यवसायी भएर पूर्णपमा राजनीतिक आडभरोसामा व्यवसाय गर्न भएन । र जुन पर्यटकको संख्या बढाउने भनेर जुन हिसाबले भिजिट नेपाल १९९८ मा पर्यटनको प्रबद्र्धनको काम गरिएको थियो । त्यो समयमा नेपालमा १० लाखभन्दा बढि पर्यटक भित्रिएका थिए । विस्तारै देशमा द्वन्द सुरु भयो । त्यसपछिका दिनमा पनि पर्यटकहरु नआएका होईनन् । आएका थिए । तर २०६२÷६३ को आन्दोलन र संबिधान बनाउने नाममा आठ÷दश बर्ष त्यसै बित्यो । त्यहि राजनीतिक अस्थिरताका कारण पर्यटकको आगमन घटेको छ । मन्त्रालय र पर्यटन बोर्डले पर्यटक बढेको आँकडा दिन्छ । तर त्यो केहि बढेको छैन । मात्र एउटा व्यक्ति जो संघर्ष गरेर पर्यटनमा आएको छ उसबाट खुसी र सन्तुष्ट भएर गएका पर्यटकले गरेका प्रबद्र्धन र प्रचार प्रसारले तिनीहरुबाट आएका मानिसहरु मात्रै बढेका हुन् ।ʼ
सरकारले केहि नगर्दा दुःख लाग्छ
उनी भन्छन्,ʽयहाँ सरकारले केहि गरेको छैन । सरकारले गरेको भनेको कुनै एक देश÷ठाउँमा गएर त्यहाँ आफ्ना कार्यकर्तालाई लैजान्छन्, खान्छन्, अनि एउटा सानो सेमिनार हलमा बैठक गर्छन् । त्यहि नै हो तिनीहरुले अरु केहिपनि गर्दैनन् ।ʼ वास्तवमै देशमा पर्यटक ल्याउने हो भने अन्तर्राष्ट्रिय मिडियामा प्रचार प्रसार बढाउनुका साथै पर्यटकलाई सुरक्षाको प्रत्याभूति हुनुपर्यो ।
(पर्यटन व्यवसायी नकुल देवकोटासंग कुराकानीमा आधारित)
प्रकाशित मितिः २०७३ असोज १४
वि.सं.२०७३ असोज १४ शुक्रवार १८:२५ मा प्रकाशित
